Түркістан сілеусіні
| Түркістан сілеусіні | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Үш-есімді атауы | ||||||||||||||||||
| Lynx lynx isabellinus (Bures, 1941) |
Түркістан сілеусіні (лат. Lynx lynx isabellinus) – мысықтәрізділер тұқымдасының сілеусін туысына жататын жыртқыш сүтқоректі.
Статус
[өңдеу | қайнарын өңдеу]III-ші санат. Сілеусіннің саны азайған түршесі. Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түрікменстан Қызыл кітаптарына енгізілген. Сілeусін түр есебінде халықаралық табиғат қорғау Одағының қызыл тізіміне кірген (NT – санаты).
Генофондысын сақтау үшін таксонның маңызы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қазақстан фаунасында сілеусіннің үш түршесінің бірі, ал ТМД елдері фаунасында 8 түршенің бірі.
Таралуы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Түркістан сілеусініні Орталық Азия тауларында таралған. Қазақстанда Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы, Тарбағатай, Свуырда таралған. Қаратауда (Сырдариялық) сілеусін XX ғасырдың 40-шы жылдары жойылып кеткен.
Мекендейтін жерлері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қылқан жапырақты және жапырақты ормандар, бұталар; негізінен, орман мен субальпі белдеулері арасы. Десе де, аңдар алып белдеулер мен тау етектерінде де кездеседі.
Саны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]ХІХ ғасырда бұрынғы Жетісу облысында кейбір жылдары 200-дей сілеусін аулаған. XX ғасыр басында сілеусін саны азайып кетті және 40-50-ші жылдары жыл сайын тек 20-30-дай аң терісі дайындау мекемелеріне түсті. Қазірде Іле Алатау анда 60-70-тей сілеусін бар, оның 10-12-сі Алматы қорығында, ал жалпы Солтүстік Тянь-Шаньда оның қоры 100-130-дай. Жоңғар Алатауында 90-шы жылдардың басында 250-300-дей аң тіршілік етті. Батыс Тянь-Шаньда сілеусін аз, Ақсу-Жабағылы қорығында 4-5 сілеусін өмір сүреді.
Негізгі шектеуші факторлар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Браконьерлік, азықтың жетіспеуі.
Биологиялық ерекшеліктері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Бір жерде тұрақты тіршілік етеді, бірақ қар қалың түсіп, азық қоры жетіспегенде маусымдық қоныс аударады. Тіршілігі Қараңғы түсе түнде өтеді. Күйлеуі – ақпан-наурыз айларында. 67-74 күндей буаз болады, 2-3 өсім береді. Жыныстық жағынан өмірінің екінші жылының аяғында жетіледі. Негізгі қоректері – қояндар, ұсақ кеміргіштер, суырлар, еліктер, жабайы шошқалар мен таутекелердің талалары, сирек құстар мен үй жануарлары. Негізгі жаулары мен бәсекелестері – қасқыр мен барыс. Қолда өсіру хайуанаттар парктерінде сақталады және көбейеді.
Қабылданған қорғау шаралары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]CИТЕС-тің 2-ші қосымшасына енгізілген. Ақсу-Жабағылы, Алматы қорықтарында, Іле-Алатауы, Көлсай көлдері, Сайрам-Өгем ұлттық парктерінде және бірқатар қорықшаларда қорғалады.
Қорғауды керек ететін шаралар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Браконьерлермен жүресу, қорғауды жақсарту, Жоңғар Алатауында қорық ұйымдастыру.
Зерттеу үшін ұсыныстар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Сілеусіннің Тарбағатай, Сауыр және басқа да таулардағы қазіргі жағдайын зерттеу қажет.[1]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ 1. Гептнер, Слудский, 1972; 2. Слудский, 1973; 3. Федосенко, 1982; 4. Шостак, 1927; 5. Жиряков, Байдавлетов, 2003; 6. Анненков, 1992; 7. Грачев, 1981; 8. Колбинцев, 2001; 9. Матюшкин, 1984.
 | Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
|
Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |